Cały świat
Ustalanie opłat za emisję gazów cieplarnianych
Bank Światowy definiuje ustalanie opłat za emisję gazów cieplarnianych jako „instrument określający koszty zewnętrzne emisji gazów cieplarnianych [takie jak rosnące koszty opieki zdrowotnej w związku z upałami lub straty majątkowe spowodowane przez powodzie] i wiążący je z ich źródłami poprzez cenę, zazwyczaj w postaci ceny wyemitowanego dwutlenku węgla (CO2) [1]”. Ustalanie opłat za emisje wykorzystuje siły i mechanizmy rynkowe do wywierania wpływu na wysokoemisyjną działalność gospodarczą, docelowo przeciwdziałając zmianom klimatycznym. Zjawisko to objawia się w postaci sygnałów cenowych, które zwiększają koszty w branżach wysokoemisyjnych i stwarzają zachęty pieniężne do ograniczania emisji (podczas gdy w przeciwnym wypadku pozostawałyby one efektem zewnętrznym, którego koszty ponosiłoby społeczeństwo).
Do dwóch najważniejszych form ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych należą podatki od emisji dwutlenku węgla oraz systemy handlu emisjami. Podatki od emisji dwutlenku węgla obciążają emisje gazów cieplarnianych określonymi stawkami podatkowymi (tj. ceną za tonę ekwiwalentu dwutlenku węgla), ale nie określają żadnego limitu emisji. Natomiast systemy handlu emisjami (zwane również systemem pułapów i handlu) określają docelową wielkość emisji i rozdysponowują odpowiadającą jej ilość zbywalnych pozwoleń (za darmo lub w drodze aukcji) wśród wysokoemisyjnych gałęzi przemysłu, pozostawiając ostateczne ustalenie ceny emisji siłom rynkowym. Przekroczenie dozwolonej wielkości emisji wiąże się z wysokimi karami. Systemy handlu emisjami umożliwiają podmiotom regulowanym wypełnianie celów emisyjnych w możliwie najbardziej efektywny sposób – w drodze redukcji emisji lub nabywania pozwoleń.
Na całym świecie wprowadzono (lub zaplanowano do wdrożenia) 64 inicjatywy obejmujące 22% światowych emisji i zapewniające rynkowy mechanizm przeciwdziałania zmianom klimatu poprzez nakładanie limitów emisji na wysokoemisyjne sektory [2].
Istniejące, nowo powstające i potencjalne instrumenty ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych (ETS, podatki)
kliknij obraz aby go powiększyć
Źródło: Carbon Brief
Unia Europejska
Europejski Zielony Ład to pakiet działań mających na celu zrównoważoną rewitalizację gospodarek europejskich. Należą do nich zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, ochrona środowiska naturalnego oraz wsparcie na rzecz innowacji. Zielony Ład zmobilizuje w tym celu sektor finansów, przewidując, że odegra on kluczową rolę w finansowaniu zrównoważonego wzrostu gospodarczego.
Dążąc do transformacji gospodarki UE z myślą o zrównoważonej przyszłości, Zielony Ład obejmuje następujące elementy:
- Bardziej ambitne cele klimatyczne UE na lata 2030 i 2050;
- Dostarczanie czystej, przystępnej cenowo i bezpiecznej energii;
- Zmobilizowanie sektora przemysłu na rzecz czystej gospodarki o obiegu zamkniętym;
- Budowanie i remontowanie w sposób oszczędzający energię i zasoby;
- Zerowy poziom emisji zanieczyszczeń;
- Ochrona i odbudowa ekosystemów i bioróżnorodności;
- Od pola do stołu: stworzenie sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego środowisku systemu żywnościowego;
- Przyspieszenie przejścia na zrównoważoną i inteligentną mobilność;
- Zapewnienie sprawiedliwej transformacji;
- Finansowanie transformacji.
Do pierwszych inicjatyw podjętych w ramach Zielonego Ładu należą europejskie prawo o klimacie, Europejski Pakt na rzecz Klimatu oraz plan w zakresie celów klimatycznych na 2030 r.
Zgodnie z założeniami Europejskiego Zielonego Ładu, Komisja zaproponowała pierwsze europejskie prawo o klimacie, które stanowi wyraz dążenia do osiągnięcia neutralności klimatycznej przez unijną gospodarkę do 2050 r. poprzez realizację wiążącego celu zakładającego zerowe emisje netto. Europejskie prawo o klimacie dąży do stworzenia przewidywanego otoczenia biznesowego dla przemysłu i inwestorów poprzez jednoznaczne wytyczenie przyszłych działań w zakresie redukcji emisji i tempa ich ograniczania. Przepisy te mają zostać sfinalizowane w 2021 r. i obejmują cztery główne cele: wyznaczenie długoterminowego kierunku działań w celu osiągnięcia do 2050 r. neutralności klimatycznej, stworzenie systemu służącego do monitorowania postępów, zapewnienie przewidywalności inwestorom, a także zagwarantowanie nieodwracalności przejścia na neutralność klimatyczną. Postępy mają podlegać przeglądowi co pięć lat, zgodnie z globalnym przeglądem przewidzianym w porozumieniu paryskim.
Nowe unijne cele redukcji emisji
W ramach działań podejmowanych w dążeniu do osiągnięcia celu na 2050 r., Komisja zaproponowała nowy cel na 2030 r., a mianowicie redukcję emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% poniżej poziomu z 1990 r. Parlament Europejski przyjął stanowisko w sprawie redukcji emisji o 60% do 2030 r.
Plan działania KE w zakresie finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego
Systematyka – stworzenie uniwersalnych definicji dotyczących zrównoważonego inwestowania: W Planie działania podkreślono, że aby działania wielostronne mogły przenieść efekty, niezbędne jest wspólne rozumienie kluczowej terminologii. „System jednolitej klasyfikacji UE – bądź systematyka – zapewni jasność co do tego, jakie działania mogą być uznane za «zrównoważone»” [3] i jest uznawany za niezbędny pierwszy krok Planu działania. Systematyka ma być „stopniowo” wprowadzana do prawodawstwa, aby zapewnić większą pewność prawa dla inwestorów i uczestników rynku, jednocześnie przynosząc niewątpliwe korzyści dla ujawniania informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju oraz ram sprawozdawczości (które były w przeszłości krytykowane jako trudne do porównania). Systematyka obejmie nie tylko klimat, ale również szerzej pojęte aspekty środowiskowe i społeczne (jednocześnie zapewniając, aby żaden aspekt zrównoważonego rozwoju nie wpływał niekorzystnie na pozostałe cele), tworząc złożony system o technicznym charakterze, którego dopracowanie i ukończenie z pewnością będzie wymagało sporo czasu. W oparciu o tę systematykę, Plan działania przewiduje normy i oznakowania zrównoważonych produktów finansowych, stanowiące logiczny kolejny krok i chroniące integralność zrównoważonego rynku finansowego.
Obligacje ekologiczne – systematyka miałaby korzystny wpływ na rozwój rynków obligacji ekologicznych. Choć w ostatnich latach obligacje ekologiczne cieszą się coraz większym zainteresowaniem, a ich rynek się rozrasta, na poziomie ogólnoświatowym nadal stanowią one mniej niż 1% wszystkich obligacji. Norma unijna dostępna dla uczestników rynku ułatwiłaby zwiększenie liczby zielonych inwestycji i stanowiłaby podstawę do opracowania wiarygodnego oznakowania produktów finansowych. Takie oznakowanie przyniosłoby ogromne korzyści inwestorom instytucjonalnym i detalicznym, którzy wykazują rosnące zainteresowanie zrównoważoną działalnością (może ich jednak zniechęcać niejednorodność oznakowania i terminologii, która utrudnia zdobywanie wiedzy o rynkach i ich porównywanie).
Wskaźniki referencyjne dla klimatu oraz ujawnianie informacji dotyczących ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego (ESG) – wskaźniki referencyjne odgrywają ważną rolę w kształtowaniu cen instrumentów finansowych i są przydatne dla inwestorów, umożliwiając im monitorowanie wyników i odpowiednią alokację aktywów. Tradycyjne wskaźniki referencyjne w niewielkim stopniu uwzględniają cele zrównoważonego rozwoju, i choć podmioty oferujące indeksy opracowały wskaźniki referencyjne uwzględniające ESG i cele zrównoważonego rozwoju, to uważa się, że brak przejrzystości obniża ich wiarygodność. W Planie działania zadeklarowano, że Komisja zamierza zwiększyć przejrzystość metod odnoszących się do wskaźników zrównoważonego rozwoju (zgodnie z postanowieniami porozumienia paryskiego), co może poprawić „oceny wyników funduszy ukierunkowanych na inwestycje niskoemisyjne”.
Ujawnianie informacji związanych z klimatem – w ramach swojego planu działania na rzecz zrównoważonego finansowania, Komisja Europejska opublikowała w 2019 r. nowe wytyczne, wprowadzając zalecenia TCFD do dyrektywy w sprawie sprawozdawczości niefinansowej 2014/95/UE.
W reakcji na obawy, że dotychczasowe zasady rachunkowości nie sprzyjały podejmowaniu zrównoważonych decyzji inwestycyjnych, w Planie działań uwzględniono również potrzebę zapewnienia odpowiedniej równowagi między „elastycznością a standaryzacją ujawniania informacji koniecznych do wytworzenia danych umożliwiających podejmowanie decyzji inwestycyjnych”. W ramach działań mających na celu poprawę sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, zarządzający aktywami i inwestorzy instytucjonalni mieliby ujawniać, w jaki sposób uwzględniają czynniki zrównoważonego rozwoju w swoich strategiach i procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych – zwłaszcza jeżeli chodzi o ich ekspozycję na ryzyka klimatyczne. W Planie działania przewidziano również dopracowanie wytycznych w zakresie sprawozdawczości niefinansowej w oparciu o wskaźniki opracowane przez grupę ekspertów technicznych Komisji ds. zrównoważonego finansowania, a także zalecenia Grupy Zadaniowej ds. Ujawniania Informacji Finansowych Związanych z Klimatem (TCFD) powołanej przez Radę Stabilności Finansowej (FSB).
Grupa Zadaniowa ds. Ujawniania Informacji Finansowych Związanych z Klimatem (TCFD)
Radzie Stabilności Finansowej powierzono zadanie skontrolowania, w jaki sposób przedsiębiorstwom z całego świata udało się uwzględnić kwestie związane z klimatem w swoich sprawozdaniach. FSB powołała grupę TCFD, która w 2017 r. opublikowała swoje sprawozdanie końcowe („Zalecenia TCFD”). Zalecenia TCFD są dobrowolne, lecz są uznawane na całym świecie za kluczowy wskaźnik referencyjny dla inwestorów, kredytodawców i ubezpieczycieli, który pomaga w ocenie uwzględniania kwestii związanych z klimatem przez przedsiębiorstwa w ich ładzie korporacyjnym, strategiach i planowaniu finansowym. W Zjednoczonym Królestwie oczekuje się, że wszystkie spółki giełdowe i duzi właściciele aktywów zaczną podawać informacje zgodnie z tymi zaleceniami do 2022 r. Od 2020 r. zalecenia staną się także obowiązkowe dla członków Inicjatywy Zasady Odpowiedzialnych Inwestycji ONZ (UN PRI, największego organu zrzeszającego odpowiedzialnych inwestorów).
Są one obecnie stosowane przez ponad 1700 przedsiębiorstw z 77 krajów, w tym ponad 500 przedsiębiorstw finansowych, odpowiedzialnych za aktywa warte 138 bilionów dolarów. [4]
Tekst jest eksperckim opracowaniem publicznie dostępnych materiałów dla członków rad nadzorczych (Non- Executive Directors) z sektorów innych niż usługi finansowe.
[1] Bank Światowy, What is Carbon Pricing? | Carbon Pricing Dashboard (worldbank.org)
[2] Bank Światowy, https://carbonpricingdashboard.worldbank.org/map_data (dostęp: 1.02.2021)
[3] Komisja Europejska, EUR-Lex – 52018DC0097 – EN – EUR-Lex (europa.eu)
[4] TCFD Knowledge Hub, https://www.fsb-tcfd.org/support-tcfd/, (dostęp: 1.02.2021)
